DESIGN THINKING FORUM #04 – Ứng dụng Tư duy thiết kế trong ESG để thúc đẩy Phát triển Bền vững

12/04/2025

Hoạt động ĐMST

1247 Lượt xem

Trong một thế giới thay đổi không ngừng, đổi mới tư duy là chìa khóa để kiến tạo tương lai. Khi ESG (Môi trường – Xã hội – Quản trị) ngày càng trở thành trọng tâm của mọi tổ chức, việc kết hợp tư duy thiết kế (Design Thinking) với các nguyên tắc ESG không chỉ mang lại những ý tưởng sáng tạo mà còn thúc đẩy giải pháp bền vững và thực tiễn.

Từ giáo dục đến kinh doanh, từ lớp học đến phòng họp, mọi lĩnh vực đều cần những giải pháp linh hoạt, nhân văn và có trách nhiệm. Design Thinking Forum là diễn đàn tập trung vào cách làm: Làm thế nào để vận dụng Design Thinking vào các dự án ESG? Làm sao để truyền cảm hứng thay đổi trong tổ chức.

Ngày 12/4/2025, Cộng đồng Design Thinking – Techfest VN đã tổ chức Diễn đàn Design Thinking lần thứ 4 trực tuyến qua zoom với chủ đề “Ứng dụng Tư duy thiết kế trong ESG để thúc đẩy Phát triển Bền vững”. Bằng cách kết hợp quan điểm lấy con người làm trung tâm, thúc đẩy sự sáng tạo, áp dụng quy trình lặp đi lặp lại, khuyến khích sự hợp tác và xác thực các giải pháp, tư duy thiết kế cho phép các công ty giải quyết các thách thức về ESG theo cách toàn diện, sáng tạo và bền vững hơn.

Design Thinking không đơn thuần là một phương pháp – đó là cách tiếp cận giải quyết vấn đề sáng tạo, khuyến khích tư duy cởi mở, thử nghiệm và học hỏi liên tục. Khi áp dụng vào ESG, nó giúp các tổ chức giáo dục và doanh nghiệp tìm ra hướng đi thiết thực để phát triển bền vững, gắn kết các bên liên quan và giải quyết những thách thức thật sự.

ESG KHÔNG CHỈ LÀ MỤC TIÊU – MÀ PHẢI LÀ HÀNH ĐỘNG

Trong bối cảnh toàn cầu đang trải qua những biến động lớn về khí hậu, xã hội và mô hình kinh doanh, ESG (Environmental – Social – Governance: Môi trường, Xã hội, và Quản trị) đã trở thành một tiêu chuẩn chiến lược buộc các tổ chức phải nghiêm túc xem xét. ESG không còn là lựa chọn dành cho những thương hiệu muốn “xanh hóa” hình ảnh, mà đang trở thành yêu cầu bắt buộc, được phản ánh trong hành vi của nhà đầu tư, chính sách quản lý, và kỳ vọng của người tiêu dùng (World Economic Forum, 2020; WTW, 2025).

Tuy nhiên, một trong những thách thức lớn nhất hiện nay là: ESG thường bị hiểu sai như một chuỗi chỉ số cần báo cáo, thay vì là một hệ tư duy cần hành động. Việc triển khai ESG nhiều nơi vẫn dừng ở hình thức, thiếu tính gắn kết với thực tế vận hành, khiến các cam kết bền vững trở nên rời rạc và kém hiệu quả (Skadden, 2025).

Trong bối cảnh đó, Design Thinking – tư duy thiết kế – nổi lên như một cách tiếp cận hành động hóa ESG. Không chỉ là một công cụ sáng tạo, Design Thinking là phương pháp tiếp cận đặt con người làm trung tâm, đề cao sự thấu cảm, hợp tác đa chiều và khả năng học hỏi từ sai lầm (Brown, 2009; IDEO.org, 2015). Tác phẩm của Herbert A. Simon (1969) cũng từng nhấn mạnh rằng, thiết kế là hành vi tạo ra thứ chưa tồn tại, và Design Thinking chính là cách con người biến mục tiêu lý tưởng thành hiện thực nhân tạo – điều hoàn toàn phù hợp với bản chất của ESG.

Nhiều nghiên cứu gần đây cho thấy Design Thinking giúp doanh nghiệp và tổ chức giáo dục biến ESG từ tầm nhìn thành hành động cụ thể, nhờ khả năng tiếp cận đa ngành và tập trung vào giải quyết vấn đề có thật (IMD, 2024; UNDP, 2015). Thay vì chỉ “tuân thủ ESG”, các tổ chức có thể “đồng thiết kế” giải pháp ESG phù hợp với hoàn cảnh và nguồn lực riêng, khơi dậy nội lực và tạo ra thay đổi thực sự từ bên trong.

TƯ DUY THIẾT KẾ LÀ GÌ VÀ VÌ SAO CẦN TRONG ESG?

Tư duy thiết kế (Design Thinking) là một phương pháp tiếp cận đặt con người làm trung tâm trong quá trình giải quyết vấn đề. Thay vì khởi đầu từ giải pháp, Design Thinking bắt đầu từ sự thấu cảm – hiểu sâu sắc nhu cầu, cảm xúc, bối cảnh của người dùng hoặc cộng đồng bị ảnh hưởng – sau đó mới phát triển các ý tưởng, nguyên mẫu và thử nghiệm từng bước để liên tục điều chỉnh và hoàn thiện (IDEO.org, 2015; Brown, 2009).

Theo Herbert Simon (1969), một trong những người đầu tiên đặt nền móng lý luận cho tư duy thiết kế, thiết kế là một hành vi “tạo nên cái chưa tồn tại” – đặc biệt hữu ích trong bối cảnh ESG, nơi tổ chức phải tìm giải pháp cho những vấn đề phức tạp, chưa có tiền lệ rõ ràng.

Với bản chất thích nghi cao, Design Thinking phù hợp với các thách thức ESG – vốn yêu cầu sự chuyển đổi văn hóa, thay đổi hành vi, và tạo ra các mô hình phát triển mới. Cách tiếp cận này không chỉ giúp đưa ra giải pháp thực tiễn, mà còn gắn kết các bên liên quan, khơi dậy sự tham gia chủ động từ nội bộ tổ chức tới cộng đồng bên ngoài (UNDP, 2015; IMD, 2024).

Tại các diễn đàn gần đây, đặc biệt là Design Thinking Forum #04, tư duy thiết kế được xem như “chìa khóa kết nối” giữa lý thuyết ESG và thực tế triển khai. Các chuyên gia như TS. Trần Thanh Tâm khẳng định rằng khi doanh nghiệp tiếp cận ESG qua lăng kính Design Thinking, họ sẽ dễ dàng đồng cảm với nhân viên, khách hàng, và cả môi trường – từ đó thúc đẩy thay đổi thật sự. Đồng thời, ông cũng nhấn mạnh rằng “ESG không cần ngân sách lớn, mà cần một tư duy sẵn sàng thử-sai-cải tiến”.

Theo Viện Giám đốc Ấn Độ (Institute of Directors India, 2024), Design Thinking còn có giá trị chiến lược trong ESG vì giúp tổ chức vượt qua rào cản tâm lý khi phải thay đổi – đặc biệt là trong các lĩnh vực có lịch sử hoạt động theo mô hình tuyến tính. Điều này hoàn toàn trùng khớp với nhận định của Harvard Business Review (2022), rằng **các nhà đầu tư đang kỳ vọng vào ESG như một hệ giá trị hành động, chứ không còn là chiến lược truyền thông “xanh”.

Ngoài ra, trong bối cảnh thế giới ngày càng phức tạp, các tổ chức cần tạo ra quy trình ra quyết định linh hoạt, học hỏi từ thực tiễn thay vì chỉ dựa vào dữ liệu mô hình hóa – điều mà tư duy thiết kế đã chứng minh hiệu quả trong hàng trăm dự án phát triển bền vững toàn cầu (Thomson Reuters Institute, 2025; World Economic Forum, 2020).

DIỄN GIẢ & GÓC NHÌN THỰC TẾ TẠI FORUM #04

Tại Diễn đàn Design Thinking Forum #04 (12/4/2025), bốn diễn giả từ các lĩnh vực giáo dục, nông nghiệp và doanh nghiệp đã mang đến những góc nhìn thiết thực về cách tư duy thiết kế có thể tạo đột phá trong thực hành ESG. Những chia sẻ này không chỉ củng cố vai trò của Design Thinking như một phương pháp hành động, mà còn chứng minh khả năng áp dụng linh hoạt của nó vào những bối cảnh đặc thù tại Việt Nam.

1.TS. Trần Thanh Đại – Giáo dục gắn ESG với trải nghiệm thật

Với chủ đề “Tư duy thiết kế trong hành động ESG – từ nhận thức đến chuyển đổi”, TS. Đại nhấn mạnh rằng nhà trường cần tạo môi trường để sinh viên không chỉ học về ESG, mà được “sống trong ESG”. Ông đề xuất việc đưa sinh viên tham gia đồng thiết kế các dự án thực tế tại địa phương, từ quản lý rác thải đến tiết kiệm năng lượng, vừa là công cụ đào tạo, vừa là hành động vì cộng đồng. Quan điểm này đồng điệu với hướng dẫn của UNDP (2015) khi nhấn mạnh vai trò của cộng đồng học tập trong hành động SDGs.

TS. Trần Thanh Đại – Trưởng Khoa, Trường Đại học Công nghệ Đồng Nai

2.TS. Trần Thái Toàn – Tích hợp Design Thinking vào giảng dạy

TS. Toàn đề xuất phương pháp “chuyển bài tập lý thuyết thành dự án cộng đồng”, ví dụ như mời học sinh khảo sát nhu cầu sử dụng nước sạch ở địa phương, thiết kế chiến dịch truyền thông hoặc giải pháp giáo dục tại chỗ. Đây là cách tích hợp ESG vào giảng dạy một cách mềm mại nhưng hiệu quả – đúng tinh thần “design for context” được nêu trong The Field Guide to Human-Centered Design (IDEO.org, 2015).

TS. Trần Thái Toàn – P.Trưởng phòng Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Tĩnh

3. TS. Trần Thanh Tâm – Doanh nghiệp bắt đầu từ đâu?

Chia sẻ từ thực tiễn hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi bền vững, TS. Tâm đưa ra ba nguyên tắc cốt lõi trong ESG:

Đồng cảm với người thật – vấn đề thật
Đồng sáng tạo – không áp đặt
Dám thử – dám sai – điều chỉnh liên tục

Theo ông, Design Thinking giúp doanh nghiệp thoát khỏi “vòng lặp PowerPoint” – nơi ESG chỉ tồn tại trên slide trình chiếu. Thay vào đó, tổ chức có thể tạo các nhóm nội bộ thử nghiệm sáng kiến nhỏ, đo lường phản ứng, và cải tiến dần – một mô hình được chứng minh hiệu quả trong nghiên cứu của IMD (2024) và Brown (2009).

TS.Trần Thanh Tâm – P.Trưởng phòng KHCN & QHĐN, Trường ĐH Tài nguyên và Môi trường TP.HCM

4.Ông Phạm Đông Huy – Nông nghiệp ESG từ rễ đến quả

Ông Huy giới thiệu mô hình khởi nghiệp xoay quanh cây sa kê – một loại nông sản bản địa có tiềm năng lớn trong thay thế lương thực truyền thống. Ứng dụng Design Thinking, công ty ông không chỉ tối ưu hóa chuỗi sản xuất không chất thải, mà còn thiết kế hệ sinh thái nông nghiệp cộng đồng, tạo sinh kế cho người dân và góp phần vào an ninh lương thực. Đây là minh chứng sống động cho cách ESG có thể đi cùng đổi mới sáng tạo – như khuyến nghị từ Institute of Directors India (2024) về việc xem Design Thinking là chiến lược chứ không chỉ là kỹ thuật.

Ông Phạm Đông Huy – Giám Đốc Công Ty TNHH Sa Kê Toàn Cầu – Sa Kê Việt

PHẦN THẢO LUẬN – CÂU HỎI & GIẢI PHÁP CỤ THỂ

Tại Design Thinking Forum #04, phần thảo luận đã thu hút sự tham gia tích cực của các đại biểu từ doanh nghiệp, trường học và cơ quan quản lý. Những câu hỏi đặt ra cho thấy ESG không chỉ là khái niệm chiến lược, mà là bài toán thực tiễn đòi hỏi cách tiếp cận linh hoạt, phù hợp với từng điều kiện tổ chức. Dưới đây là bốn chủ đề nổi bật cùng với các gợi ý hành động cụ thể, lấy cảm hứng từ tinh thần Design Thinking.

Doanh nghiệp nhỏ bắt đầu từ đâu khi thiếu ngân sách?

Câu trả lời không nằm ở ngân sách, mà ở tư duy. Nhiều diễn giả đề xuất xây dựng các “xưởng sáng tạo nội bộ” – nơi mọi thành viên cùng thảo luận, đề xuất giải pháp cải thiện quy trình hiện tại theo hướng bền vững. Việc hợp tác với sinh viên và trường đại học thông qua các dự án thực hành cũng là cách hiệu quả để tận dụng nguồn lực trí tuệ và tạo tác động xã hội đồng thời (UNDP, 2015). Đây là ví dụ điển hình về nguyên lý “đồng sáng tạo – dám thử – dám sai” trong Design Thinking (Brown, 2009).

Làm sao để đo lường tác động ESG ngoài báo cáo?

Một trong những thách thức chính trong ESG là “bằng chứng hành động” – không chỉ báo cáo mà là đo lường hiệu quả thực tế. Gợi ý từ Harvard Business Review (2022) và WEF (2020) là sử dụng các công cụ như khảo sát cảm nhận, chỉ số hành vi, dữ liệu phản hồi của người dùng cuối và cộng đồng hưởng lợi. Đây cũng là một bước không thể thiếu trong chu trình kiểm chứng giải pháp của tư duy thiết kế (IDEO.org, 2015).

Giảng viên tích hợp ESG vào chương trình học như thế nào?

Thay vì thêm một môn học mới, ESG nên được “nhúng” vào các nội dung hiện có như kỹ năng mềm, học phần liên môn, hoạt động nhóm. Việc chuyển các tình huống lý thuyết thành dự án cộng đồng – ví dụ như khảo sát mức độ tiêu thụ năng lượng của khu trọ sinh viên – giúp người học trải nghiệm thực tế, phát triển tư duy phản biện và hành động có trách nhiệm (Simon, 1969; Trần Thái Toàn, 2025).

Làm sao để nhà trường – doanh nghiệp – chính quyền cùng hành động?

Thiết lập cơ chế “đặt bài toán thật” từ phía chính quyền, sau đó trường học và doanh nghiệp cùng thiết kế giải pháp thử nghiệm, được xem là mô hình lý tưởng. Quá trình này không chỉ tạo ra sản phẩm/dịch vụ có giá trị thật mà còn giúp xây dựng lòng tin và năng lực dài hạn cho cả hệ sinh thái (IMD, 2024; OECD, 2021).

HÀNH ĐỘNG GỢI Ý: BẮT ĐẦU TỪ ĐIỀU NHỎ NHẤT

Một trong những điểm mạnh cốt lõi của Design Thinking là khả năng khởi động thay đổi từ điều nhỏ nhất – nhưng đúng nhất. Khi đặt ESG trong thực tế tổ chức, việc bắt đầu bằng câu hỏi đơn giản, hành động ngắn gọn và nhóm thử nghiệm nhỏ có thể tạo ra tác động gợn sóng, lan rộng đến quy trình, con người và cả văn hoá doanh nghiệp.

Đặt một câu hỏi mới: “Việc này có bền vững không?”

Đây có thể là câu hỏi khởi đầu cho bất kỳ cuộc họp, kế hoạch hay sáng kiến nào. Khi ESG được đưa vào quá trình ra quyết định bằng một câu hỏi đơn giản, tổ chức sẽ dần hình thành thói quen tư duy bền vững. Điều này phù hợp với đề xuất của Brown (2009) về việc dùng câu hỏi đúng để mở ra hành động thiết kế có ý nghĩa.

Tổ chức phiên brainstorming 30 phút/tuần

Bạn không cần ngân sách lớn để đổi mới. Một phiên họp hàng tuần, ngắn gọn, với một chủ đề ESG cụ thể (ví dụ: tiết kiệm giấy, giảm rác nhựa, cải thiện giờ làm việc linh hoạt) sẽ giúp nhóm nhân viên chủ động lên tiếng và sáng tạo giải pháp (IDEO.org, 2015). Mô hình “xưởng sáng tạo” này từng được khuyến nghị trong Diễn đàn ESG của IMD (2024) như cách hiệu quả để kích hoạt tư duy đổi mới trong nội bộ.

Tạo nhóm thử nghiệm ESG quy mô nhỏ

Thay vì áp dụng đồng loạt, hãy chọn một nhóm hoặc một dự án nhỏ để thử nghiệm sáng kiến ESG – ví dụ: phân loại rác tại một tầng văn phòng, tổ chức lớp học tiết kiệm năng lượng trong một lớp học. Theo UNDP (2015), nguyên tắc “prototyping” trong Design Thinking giúp giảm rủi ro, tăng tính học hỏi, và nâng cao độ tin cậy khi nhân rộng.

Mời chuyên gia, sinh viên cùng đồng thiết kế

Sự kết hợp giữa kinh nghiệm chuyên môn và góc nhìn trẻ trung là chìa khóa để tạo ra các giải pháp vừa thực tiễn vừa đổi mới. Diễn đàn Design Thinking Forum #04 đã chứng minh rằng các mô hình hợp tác như vậy không chỉ khả thi, mà còn mang lại giá trị học tập đôi bên, tạo nền móng cho hệ sinh thái ESG địa phương phát triển.

Thay đổi lớn luôn bắt đầu từ một câu hỏi đơn giản và một hành động nhỏ. Quan trọng nhất, là bắt đầu.

KẾT LUẬN: TƯ DUY + HÀNH ĐỘNG = TÁC ĐỘNG

ESG không phải là đích đến, mà là một hành trình dài đòi hỏi tư duy đổi mới, sự cộng tác thực chất và hành động có trách nhiệm. Nếu chỉ dừng ở việc xây dựng báo cáo hay thực hiện các hoạt động “tô xanh”, ESG sẽ không tạo ra được giá trị bền vững. Trái lại, khi được gắn kết với tư duy thiết kế – Design Thinking – hành trình ESG sẽ trở nên sống động, linh hoạt và gần với thực tiễn hơn bao giờ hết (Harvard Business Review, 2022; WTW, 2025).

Design Thinking giúp tổ chức thoát khỏi những mô hình suy nghĩ tuyến tính và hướng đến cách tiếp cận đặt con người làm trung tâm – nơi cảm xúc, nhu cầu và bối cảnh thực tế được đặt làm điểm xuất phát (Brown, 2009; IDEO.org, 2015). Đây không chỉ là một kỹ thuật đổi mới, mà là một hệ tư tưởng – một văn hóa hành động – như cách TS. Trần Thanh Tâm mô tả tại Forum #04: “Muốn ESG sống trong doanh nghiệp, cần để nhân viên được thử, được sai, được cùng thiết kế giải pháp” (Design Thinking – ESG trong doanh nghiệp, 2025).

Từ góc độ học thuật, Simon (1969) đã từng xác lập: thiết kế là quá trình tạo ra điều chưa tồn tại, nhằm phục vụ mục tiêu con người. Trong ESG, điều này có nghĩa là doanh nghiệp, nhà trường, tổ chức xã hội cần dám kiến tạo những mô hình quản trị, giáo dục và hợp tác chưa từng có – và Design Thinking chính là công cụ giúp hiện thực hoá điều đó.

Đặc biệt trong bối cảnh ESG đang dịch chuyển nhanh theo các xu hướng toàn cầu, như việc tăng cường quy định và kỳ vọng từ nhà đầu tư (Skadden, 2025; World Economic Forum, 2020), tổ chức không còn có thể trì hoãn. Những công cụ hành động đơn giản như prototyping (UNDP, 2015), brainstorming nhóm, hay khảo sát phản hồi người dùng – khi được áp dụng đúng – có thể là bước khởi đầu để xây dựng chiến lược ESG lâu dài.

Kết nối lại những gì diễn ra tại Design Thinking Forum #04, có thể khẳng định rằng tư duy thiết kế không chỉ là cầu nối giữa ý tưởng và hành động – mà còn là phương tiện biến ESG từ lý thuyết thành tác động. Từ lớp học đến doanh nghiệp, từ chính quyền đến cộng đồng – ai cũng có thể bắt đầu từ một câu hỏi nhỏ: “Liệu việc này có bền vững không?”

Tư duy thiết kế là khởi nguồn của đổi mới. ESG là nền tảng cho phát triển bền vững. Khi kết hợp, chúng không chỉ thúc đẩy thay đổi – mà còn nuôi dưỡng niềm tin vào một tương lai tốt đẹp hơn.